erheit der gheesteleker brulocht, 1. II c. 53, Werken, ed. David en
Snellaert (Maatsch. der Vlaemsche bibliophilen) 1860(2), 1868, III p.
156/9, VI p. 132.

[685] Naar het hs. bij Oulmont, l.c., p. 277.

[686] Vgl. de bestrijding dier meening door James, l.c., p. 10(1),
191, 276.

[687] Moll, Brugman, II p. 84.

[688] Oulmont, l.c., p. 204, 210.

[689] B. Alanus redivivus, ed. J. A. Coppenstein, Napels, 1462, p. 29,
31, 105, 108, 116 etc.

[690] Alanus redivivus, p. 209, 218.

* * * * *

IX

VERBEELDING EN GEDACHTE

De aandoening wilde zich altijd onmiddellijk omzetten in bonte en
gloeiende verbeelding. De geest meende het wonder te hebben begrepen,
wanneer hij het voor oogen zag. De behoefte, om het onuitsprekelijke
onder zichtbare teekenen te aanbidden, schiep steeds nieuwe figuren.
In de veertiende eeuw zijn het kruis en het lam niet meer genoeg, om
aan de overstroomende liefde voor Jezus een zichtbaar object te geven:
de vereering van den naam Jezus voegt zich daaraan toe, en dreigt zelfs
bij sommigen de kruisvereering in de schaduw te stellen. Heinrich Suso
tatoeert zich den naam Jezus op de hartstreek, en vergelijkt het met de
beeltenis eener geliefde, die de minnaar in zijn kleed genaaid draagt.
Hij zendt doekjes, waarop de zoete naam geborduurd staat, aan zijn
geestelijke kinderen. [691]--Als Bernardino van Siena een geweldige
preek besloten heeft, ontsteekt hij twee kaarsen en vertoont een bord
van een el groot, waarop in goud op blauw de naam Jezus te midden van
stralen; "het volk dat de kerk vult, ligt op de knieen, allen te zamen
huilend en schreiend van zoete aandoening en teedere liefde tot Jezus".
[692] Vele andere Franciscanen, en ook predikers van andere orden,
volgden het na: Dionysius de Kartuizer wordt met zulk een naambord in de
hoogopgeheven handen afgebeeld. De zonnestralen als helmteeken boven het
wapen van Geneve worden uit deze vereering afgeleid. [693] Zij scheen
den kerkelijken autoriteiten bedenkelijk; men sprak van bijgeloof en
idolatrie, er ontstonden tumulten voor en tegen het gebruik. Bernardino
werd voor de curie gedaagd, en paus Martinus V verbood de gewoonte.
[694] Doch in een anderen vorm vond weldra de behoefte, om den Heer
zichtbaar te aanbidden, gewettigde bevrediging: de monstrans stelde de
gewijde hostie zelf tot aanbidding ten toon. Voor den torenvorm, dien
zij bij haar eerste opkomen in de veertiende eeuw had, kreeg de
monstra