nog in de hand gewerkt, doordat
altijd naast het geval terstond een parallel uit de heilige geschiedenis
gereed staat, die het geval optrekt in een sfeer van hooger potentie.
Wanneer bijvoorbeeld in 1404 een processie der Parijsche studenten is
verstoord, waarbij er twee zijn gewond en van een het kleed gescheurd,
dan is voor den verontwaardigden kanselier der Universiteit de klank
van een teeder woord: "les enfans, les jolis escoliers comme agneaux
innocens", genoeg, om het geval te vergelijken met den kindermoord van
Bethlehem. [804]

Waar voor ieder geval een verklaring zoo gemakkelijk wordt aanvaard, en,
eenmaal aanvaard, zoo vast geloofd, daar heerscht een buitengewone
gemakkelijkheid van het valsche oordeel. Indien men met Nietzsche moet
aannemen, dat "der Verzicht auf falsche Urteile das Leben unmoeglich
machen wuerde", dan kan juist daaraan voor een deel het krachtige, felle
leven, dat ons in vroeger tijden treft, worden toegeschreven. In elken
tijd, die een buitengewone spanning van alle krachten vraagt, moet het
valsche oordeel in versterkte mate de zenuwen te hulp komen. De
middeleeuwers leefden eigenlijk doorloopend in zulk een geestelijke
crisis; zij konden geen oogenblik buiten de grofste valsche oordeelen,
die onder den invloed van partijgevoel een ongeevenaarden graad van
boosaardigheid bereiken. De geheele houding van de Bourgondiers
tegenover de groote veete met Orleans getuigt ervan. De verhouding van
de aantallen gesneuvelden wordt door den overwinnaar in het belachelijke
verschoven: Chastellain laat in den slag bij Gavere vijf edelen vallen
aan de zijde van den vorst tegen 20 of 30.000 der opstandige Gentenaars.
[805] Het is een der moderne trekken van Commines, dat hij aan die
overdrijvingen niet meedoet. [806]

Hoe is tenslotte die eigenaardige lichthoofdigheid op te vatten, die
zich in oppervlakkigheid, onnauwkeurigheid en lichtgeloovigheid bij de
latere middeleeuwers voortdurend openbaart? Het is dikwijls, alsof zij
niet de geringste behoefte hebben aan werkelijke gedachten, alsof een
voorbijglijden van ijle droombeelden voedsel voor hun geest genoeg was:
uiterlijke feiten oppervlakkig beschreven, dat is de signatuur van
schrijvers als Froissart en Monstrelet. Hoe hebben de eindelooze
onbeslissende gevechten en belegeringen, waaraan Froissart zijn gaven
heeft verspild, hun aandacht kunnen boeien? Naast de felle partijmannen
staan onder de kroniekschrijvers zij, wier politieke sympathieen in het