in den rooden
gloed hunner brandende toortsen, had een politie-officier, op de pui
voor het stadhuis, het bevel tot de algemeene mobilisatie afgelezen.
De nachtelijke straten zagen zwart van 't krielende volk dat rondliep
in groote opgewondenheid. De politie-agenten gingen van deur tot
deur en riepen overal: "Met of zonder brief eenieder moet zijn depot
vervoegen"--Want er was haast bij en alle soldaten konnen niet
regelmatig aan huis verwittigd worden.

Maar die algemeene mobilisatie was toch maar om de grenzen te
bewaken, om, als in 't jaar 70, de overloopende vijandelijke
soldaten te ontwapenen en onze onzijdigheid te doen eerbiedigen
zoo dachten we toen nog... Het was wel hard in den vroegen morgen,
van zaterdag, al die reeds bejaarde mannen in hunne vaak-niet-meer-
passende militaire uniformen afscheid te zien nemen van vrouw
en kinders, maar gevaar zouden zij toch niet lijden. Het was een
drukte aan alle stations. Ik zag moeders weerkeeren met betraande
oogen als van een laatst en hopeloos vaarwel...

De angst der menschen uitte zich te Antwerpen, lijk overal, door het
loopen naar de winkels om hun noodrust, door het bestormen der
Banken voor hun geld. Honderden en honderden stonden te
wachten voor de gesloten poort der Nationale Bank en de opeen-
gepakte drom slingerde weldra, langs het voetpad, heel het gebouw
rond. Aan de deuren der kruideniers wachtten de koopers hunne
beurt af en stonden in lange rijen tot op de straat. Het was te zien
hoe vooral de rijken nu met zich zelf bekommerd waren; zij reden
huiswaarts in met eetwaren-volgestapelde koetsen en deftige stijve
burger-vrouwen waren niet verlegen om, met zijn tweeen, zware
pakken naar huis te dragen.

De oorlog was verklaard door Oostenrijk aan Serbie en achter-
eenvolgens ook door Duitschland aan Rusland en Frankrijk. Hoe
had die oude vermolmde Habsburger, Frans-Jozef, het aangedurfd,
met een voet in 't graf, nog te bevelen dat honderd-duizenden
jonge menschen voor hem zouden sterven! Ik hoor nog het
onheilspellende roepen "la guerre! la guerre!" van de gazetleurders
die langs mijn vensters draafden. Tegelijk kwam ons het nieuws toe
van den moord op Jaures. Ging er misschien revolutie ontvlammen
in Frankrijk, na al wat er in de laatste dagen voorviel. Alle horizonten
waren vol verschrikking.

Ik voelde seffens die beklemdheid om het hart die de voorbode is
van alle geweldige dingen die met ons gebeuren.

Verantwoordelijkheden schoten wakker. Wat