n zou
hebben geschilderd, "se Dieu l'eust tant hay qu'il fust mors es cours
des princes de ce monde." De plank, bedekt met twee ellen canevas of ruw
zwart linnen, zal op dezelfde wijze naar de groeve gesleept worden,
waarin "het kreng van den armen pelgrim" naakt als het is, in gestort
zal worden. Er zal een klein grafteeken worden opgericht. En men moet
niemand waarschuwen dan zijn goeden vriend in God, Martin, en de
uitvoerders van zijn laatsten wil.

Het spreekt bijna vanzelf, dat deze geest van protocol en ceremonie,
plannenmaker en uitwerker van bijzonderheden, ook een maker van vele
testamenten is geweest. In de latere is van deze beschikking van 1392
geen sprake meer, en toen Mezieres in 1405 stierf, kreeg hij een gewone
begrafenis in het ordekleed van zijn geliefde Celestijnen, en twee
grafschriften, waarschijnlijk van hem zelf. [603]

In het ideaal van heiligheid, men zou bijna kunnen zeggen: het
romantisme der heiligheid, heeft de vijftiende eeuw nog niets gebracht,
wat den nieuwen tijd aankondigt. De Renaissance zelf heeft het ideaal
der heiligheid niet veranderd. Terzijde van de groote stroomingen, die
de beschaving in nieuwe beddingen stortten, blijft het heiligenideaal
zoo na als voor de groote crisis, wat het altijd geweest was. De heilige
is tijdloos als de mysticus. De heiligentypen der Contrareformatie zijn
dezelfde als die der late Middeleeuwen, en deze verschillen door geen
essentieelen trek van die der vroegere Middeleeuwen. In het eene als in
het andere tijdperk zijn het de groote heiligen van het brandende woord
en de gloeiend gesmede daad: hier Ignatius de Loyola, Franciscus
Naverius, Karel Borromeus, daar Bernardino van Siena, Vincentius Ferrer,
Johannes Capistrano. Daarnaast de stille in godsliefde verdwaasden, die
naderen tot het moslimsche en boeddhistische heiligentype, als Aloysius
Gonzaga in de zestiende eeuw, Franciscus de Paula, Colette, Pieter van
Luxemburg in de vijftiende en veertiende. Tusschen die beide typen in al
de figuren, die van beide uitersten wat hebben, ja zelfs somtijds de
eigenschappen ervan in de hoogste macht vereenigen.

Het romantisme der heiligheid zou men gelijkwaardig naast het romantisme
der ridderschap kunnen stellen, ermee bedoelende: de behoefte, om zekere
ideale verbeeldingen van een bepaalden levensvorm in menschen
verwezenlijkt te zien of te scheppen in litteratuur. Het is opmerkelijk,
dat dit romantisme der heiligheid zich te allen tijde veel meer vermeit