scriptos necesse est, nam eodem
tempore duo amplissima opera inter manus eum habuisse non est cur
statuamus. angustioribus finibus temporis spatium quo editi sint
circumscribere ante non audeo quam quibus annis quodque opus sit
tribuendum accurate quaesitum sit. quod nunc quamquam multa certa sunt
alia probabiliter conici possunt longum neque huius loci est. cum uero
Tyrannionis aequalis scriptoris librum Varronem excussisse constet
Heliodori quoque, cuius Horatius anno u. DCCXVII mentionem fecit,
encheiridion in usum suum conuertere potuit, quod num ante uel post
hunc annum ille, si quidem metricus est, scripserit sciri nequit.
Marcellus autem ad quem haec uolumina misit quis fuerit nescio. de
M. Claudio Marcello consule anni DCCIII, Pompeianarum partium cum
Varrone socio, cogitarem, quem exercitationibus oratoriis studuisse
bonarumque artium cupidissimum fuisse audimus (cf. Cic. Brut. 71, 249
sq. Seneca cons. ad Helu. 9, 4. W. Drumann gesch. Roms II p. 393 sq.),
nisi temporum ratio obstaret. interfectus est enim anno u. DCCVIIII.
reliquorum Marcellorum quemnam tali honore dignum M. Terentius
iudicauerit prorsus incertum est.

* * * * *

III

Operibus duobus, quorum argumenta indagare et restituere adhuc
studuimus, leges quae uniuersam linguam regerent anquirere et
inlustrare uoluit scriptor, altero philosophicis rationibus deditus,
altero uocalem orationis partem persecutus. in reliquis libris, qui
nunc recensendi sunt, aut particulam quandam eiusdem uberrimae
materiae accuratius tractandam delegit, aut praecipua doctrinae
grammaticae capita docendi magis quam quaerendi causa adumbrauit.

Alterius classis est *liber de grammatica*, quem disciplinarum primum
fuisse Ritschelius (quaest. Varr. p. 6 sq.) demonstrauit. non autem
quae modo dixi intellegenda sunt quasi maiora illa opera hic in usum
discentium contraxerit, uerum ex uniuerso horum studiorum ambitu eas
quaestiones, quae illo consilio proposito grauissimae uidebantur,
explicandas prompsit. supra iam significaui hunc librum uertisse inter
alia in orationis partium expositione, quam Pompeius, infimae quidem
aetatis scriptor sed in hac re non male doctus, proprie grammaticorum
esse adfirmat (p. 4 Lind. cf. Seru. in Donat. 1779): 'de uoce tractare
quid est? (_male additur_ uox) hoc philosophorum est; de litteris
tractare omnium est, nam et orator quaerit litteras discere et ludi
magister idem. de partibus (orationis) t