die der toekomst, het kapitaal. Voor het volk gelden zij, en
terecht, als de uitbuiters bij uitnemendheid, die de hatelijkste trekken
van het oude regiem in zich vereenigen: tegen geen groep van
bevoorrechten zal, wanneer de omwenteling uitbreekt, de lang gekropte
haat zich feller keeren. Toch zijn zij een nieuwe kracht, een deel van
de wereld die opstijgt, hun bezit aan maatschappelijke macht en prestige
is ten koste der monarchie verworven; in hen kondigt zich aan het nieuwe
koningschap van het geld, onvereenigbaar met dat van Gods genade.[7]

De haute finance is het deel der bourgeoisie, dat, van zelfbewustzijn
vervuld, het eerst openlijk breekt met de geestelijke machten van het
verleden en optreedt als beschermer en aanhanger der nieuwe ideeen.
Haar salons zijn brandpunten van de propaganda der philosophen, de
koene ontkenning van al wat voor heilig gold verschrikt hen niet:
weldra omhelzen zij het (min of meer konsekwente) materialisme als
hun levensleer.

De ontwikkeling der handels- en der industrieele bourgeoisie (van deze
vooral) blijft, in het algemeen, bij die van het geldkapitaal ten
achter: de voorrang van dit laatste, die zulk een kenmerkende trek van
het hedendaagsche Frankrijk is, dateert al van voor de revolutie. De
overgang van handwerk tot manufaktuur[8] wordt o.a. verlangzaamd door de
buitengewone ontwikkeling van het kunst- (luxe) ambacht sedert de dagen
der Regence. Eerst in de tweede helft der 18de eeuw begint zich, voor
een aantal bedrijven, de overgang van handwerk tot manufaktuur te
voltrekken.[9] Tevens vangt de wetenschap, onder Lodewijk XIVde
voornamelijk astronomisch, mathematisch en physisch, aan, zich met de
bedrijfswijze te bemoeien en te trachten haar te verbeteren: zij gaat
zich richten op de praktijk. Tegenover de uitvinding van de spinmachine,
de stoommachine en den mechanischen weefstoel in Engeland, staat in
Frankrijk de groote vooruitgang der geschiedenis van de natuur (Reaumur,
Buffon) en der chemie. Geleerden van wereldreputatie versmaden niet
langer om te zoeken naar praktische toepassing der wetenschap: Buffon
neemt op zijn landgoed jaren achtereen proefnemingen ter verbetering
van den hoogoven; Vaucanson werkt, in opdracht der regeering, aan
de verbetering der werktuigen voor de zijde-industrie (een der
belangrijkste bedrijven in Frankrijk). De zorgvuldige beschrijving
en afbeelding van een aantal arbeidsprocessen en methoden in de
Encyclopedie--Diderot bezoekt met onvermoe