s
amplexatus sum genu; quia volui, feci. Potui autem velle et non facere, si
mobilitas membrorum non obsequeretur. Tam multa ergo feci, ubi non hoc erat
velle quod posse: et non faciebam quod et incomparabili affectu amplius
mihi placebat, et mox ut vellem, possem; quia mox ut vellem, utique vellem.
Ibi enim facultas ea quae voluntas, et ipsum velle jam facere erat; et
tamen non fiebat: faciliusque obtemperabat corpus tenuissimae voluntati
animae, ut ad nutum* membra moverentur, quam ipsa sibi anima ad voluntatem
suam* magnam in sola voluntate perficiendam.

[Sidenote: IX. Unde fit ut animus imperet sibi, et resistatur.]

21. Unde hoc monstram? et quare istuc? Luceat misericordia tua; et
interrogem, si forte mihi respondere possint latebrae poenarum hominum, et
tenebrosissimae contritiones filiorum Adam. Unde hoc monstrum? et quare
istud? Imperat animus corpori, et paret statim; imperat animus {139} sibi,
et resistitur[205]. Imperat animus ut moveatur manus, et tanta est
facilitas ut vix a servitio discernatur imperium: et animus animus est,
manus autem corpus est. Imperat animus ut velit animus, nec alter est, nec
facit tamen. Unde hoc monstrum? et quare istud? Imperat, inquam, ut velit,
qui non imperaret nisi vellet, et non fit quod imperat. Sed non ex toto
vult; non ergo ex toto imperat. Nam intantum imperat, inquantum vult, et
intantum non fit quod imperat, inquantum non vult. Quoniam voluntas imperat
ut sit voluntas, nec alia sed ipsa. Non itaque plena* imperat, ideo non est
quod imperat. Nam si plena esset, nec imperaret ut esset, quia jam esset.
Non igitur monstrum partim velle, partim nolle, sed aegritudo animi est,
quia non totus assurgit, veritate sublevatus, consuetudine praegravatus. Et
ideo sunt duae voluntates, quia una earum tota non est, et hoc adest alteri
quod deest alteri.

[Sidenote: X. Adversus Manichaeos qui ex duabus contrariis voluntatibus
duas contrarias naturas asseverant.]

22. [Sidenote: Ps. 67, 3.]_Pereant a facie tua_, Deus, sicuti pereunt
[Sidenote: Tit. 1, 10.]_vaniloqui et_ mentis _seductores_, qui cum duas
voluntates in deliberando animadverterint, duas naturas duarum mentium esse
asseverant, unam bonam, alteram malam. Ipsi vere* mali sunt, cum ista mala
sentiunt, et iidem ipsi boni erunt si vera senserint, verisque
consenserint, ut dicat eis Apostolus tuus: [Sidenote: Eph. 5, 8.]_Fuistis
aliquando tenebrae; nunc autem lux in Domino._ Illi enim dum volunt esse
lux, non in Domino, sed