het
absolutisme de moderne industrieele, commercieele en finantieele
bourgeoisie groot kweeken, de klasse die zijn eigen doodgraver zou zijn.

Een groote stoot aan de desorganisatie der oude en ter versterking der
nieuwe maatschappelijke machten gaf in de begin-jaren van het
Regentschap, de ontijdige poging van den geniaal-utopischen finantier
Law om de hopeloos ontredderde finantien der absolute monarchie door de
methoden van het ontwikkeld kapitalisme (krediet-systeem) weer op de
been te helpen. Zijn scheppingen--het papiergeld, de koninklijke bank,
een poging tot overzeesche kolonisatie op grooten schaal--liepen uit op
den reusachtigsten zwendel en de geweldigste finantieele katastrophe die
de 18de eeuw, die eeuw waarin 't jonge kapitalisme, schuimend van
overmoed en onverzadelijken winsthonger, nog zonder bewustheid van zijn
eigen wezen en zonder ervaring van den duur der meest doeltreffende
methoden van kapitaalvorming, telkens in dolle spekulaties op hol slaat,
beleefd heeft. Na den wilden roes van begeerlijkheid en illusies, door
't fata morgana der onmetelijke rijkdommen die Law aan de massa
voortooverde, opgewekt--avonturiers van alle slag stroomden naar Parijs
dat kookte van goudkoorts als een delverskamp, de bevolking puilde de
poorten uit, de moorden waren niet meer te tellen--was de moreele
uitwerking der finantieele katastrophe onbeschrijfelijk groot. Een
millioen menschen, waarvan de helft in Parijs, werden geruineerd. Gelijk
bij natuurkatastrofen de aardlagen over en in elkaar schuiven, hebben
dergelijke sociale katastrofen belangrijke klasse-verschuivingen tot
gevolg. Aanzienlijke geslachten kwamen aan den bedelstaf, (ofschoon
sommige machtigen in den staat er in slaagden schatten naar zich toe te
halen ten koste der kleine spekulanten) lakeien ontwaakten op een goeden
morgen als millionairs; de oude en de nieuwe plutokratie vermengden
zich. De gansche maatschappij was in beroering gebracht; voor de eerste
maal werden de massa's betrokken in een algemeene politiek-sociale
beweging: van nu af aan tot in 1789 zal hun stem, zullen hun klachten,
hun smeekbeden, hun protesten en dreigingen niet meer geheel verstommen.

Law's koloniale politiek, uitloopend in de pogingen der regeering het
reusachtig gebied aan de Mississippi door gewelddadige methoden te
bevolken (n.l. door menschenroof, deportatie van misdadigers en
lichtekooien) droeg natuurlijk tot deze beroering van de massaas in
hooge mate bij. Schrik