me summam rerum
perstringit abhorret.

Rationem et *consilium totius operis* perpendentibus longius nobis
progrediendum est. quod ad argumentum attinet, eas quaestiones
tractandas M. Terentius sibi sumpsit, quae ad interiores linguae leges
spectant etymologiam declinationes, quo uocabulo et declinationem
proprie dictam et coniugationem et uocabulorum deriuationes
conprehendit, constructionem easque ita explicare uoluit, ut et
principia generalia diligenter examinaret et singula secundum ea, quae
uera esse sibi persuasisset, persequeretur. quem in finem singulas
hexades in triades diuisit, quarum prima leges generales; altera
copiam uerborum percenseret quod quamquam de prioribus tantum constat
nescio an de omnibus probabile sit. hoc consilium adparet non minus ad
philosophos quam ad grammaticos pertinere scriptoremque utriusque
partis disputationes suum in usum conuertisse exspectari potest.{9} et
profecto in libris de lingua latina qui extant stoicorum praecepta eo
modo memorantur, uel significantur, ut omnis dubitatio tollatur.
Priore triade hexadis primae, quae de etymologia est, cum priuati
simus, tamen ex altera stoicorum placita illic quoque fundamentum
fuisse efficitur. scribit enim Varro V 7 p. 18:
nunc singulorum uerborum origines expediam, quorum quatuor
explanandi gradus. primus is (Muell. in F.) quo etiam
populus uenit, quis enim non uidet, unde aurifodinae et
uiocurus? secundus quo grammatica ascendit antiqua, quae
ostendit, quemadmodum quodque poeta finxerit uerbum, quod
confinxerit, quod declinarit. hic Pacuui 'rudentum
sibilus', hic 'incuruiceruicum pecus', hic 'chlamyde
clypeat brachium'. tertius gradus, quo philosophia
ascendens peruenit atque ea quae in consuetudine communi
essent aperire coepit, ut a quo dictum esset oppidum uicus
uia. quartus ubi est aditus ad initia rerum (Vertran.
regis F.), quo si non perueniam, scientiam ad opinionem
aucupabor, quod etiam in salute nostra nonnunquam facit cum
aegrotamus medicus. quodsi summum gradum non attigero,
tamen secundum non praeteribo, quod non solum ad
Aristophanis lucernam sed etiam ad *Cleanthis* lucubraui.
et VI 1 p. 183:
in hoc (libro) dicam de uocabulis temporum et earum rerum,
quae in agendo fiunt aut dicuntur cum tempore aliquo ut
sedetur ambulatur loquontur. atque si qua erunt ex diuerso
genere adiuncta, potius cognationi uerborum quam auditori
calumnianti