ocabulorum quo decurritur
sine doctrina, uoluntatis et naturae coniunctio. inpositionem in his
libris non neglectam esse uel inde euincitur, quod analogiam quae in
etymologia ualet, in libris etymologicis ne uerbo quidem tetigit et
quod scriptor ipse 'de utriusque generis declinationibus' (VIII 24
p. 408) actum iri pollicetur. sed eum hac diuisione in argumentis
librorum, ut primum inpositioni, alterum declinationi destinaret, non
usum esse, demonstrat arta coniunctio, quam inter uoluntatis et
naturae declinationem intercedere fere ubique premit (VIII 5 p. 394. X
51 p. 574 al.) et id docet, quod ita libro tertio primi et secundi
libri disputationes recoquere coactus fuisset. accedunt grammaticorum
testimonia ex libro undecimo, quae de declinatione non de impositione
agunt. Restat igitur altera diuisio saepius obuia (X 17 p. 553. VIII
31 p. 476. VIII 44 p. 424. VI 36 p. 215), quae summa{19} partium
orationis apud Varronem conprehensio est. ea distinguit quattuor
uerborum genera quae habeant casus, quae tempora, quae utrumque, quae
neutrum. hanc cum in priore quoque triade ubicunque non generalem
doctrinam sed singula tractat, naturam secutus orationis, constanter
adhibeat (locis supra significatis, in libro nono lacuna pleraque
deuorauit{20}), eadem etiam in posterioribus libris quibus singillatim
analogiarum genera persequebatur, uti debuit. tractauit igitur libro
undecimo uocabula quae casus, duodecimo, quae tempora habent, quod
confirmatur ipsius uerbis (VIII 13 p. 401): _cum de his nomen sit
primum (prius enim nomen est, quam uerbum temporale, et reliqua
posterius quam nomen et uerbum: prima igitur nomina) quare de eorum
declinatione quam de uerborum ante dicam_, quae quamquam alia
occasione dicta generalem sententiam continent. ne uero quis miretur,
quod uerbis temporalibus, quae antiquioribus grammaticis minus curae
erant, totum librum dederit, cum libro decimo (31 p. 562 sq.) et nono
(95 p. 527), (in octauo haec interciderunt) breuissime de eis agat et
nullae fere huius argumenti relliquiae apud grammaticos extent,
monendum est de eisdem etiam maiorem libri sexti partem esse et
Varronem tribus locis (VII 90 p. 368.{21}) VIII 20 p. 416. X 33
p. 563) profiteri, ipsam hanc rem in sequentibus libris diligenter
se explicaturum. uerba quae neque casus neque tempora habent in
transcursu si omnino tangebantur, participialia uero non totum librum
XIII expleuisse, sed aut cum nominum (ut VIII 58 p. 434) aut cum
uerborum (ut