iek vertoog. [163] Toch blijft het een volkomen stereotyp en
negatief medelijden, niets van een program. Er is nog geen spoor van
weloverlegden socialen hervormingszin in, en zoo wordt er op het thema
doorgezongen, door La Bruyere, door Fenelon, tot diep in de achttiende
eeuw, want nog de klachten van den ouden Mirabeau, "l'ami des hommes",
zijn weinig anders, al klinkt daarin het geluid van het komende verzet.

Het is te verwachten, dat de verheerlijkers van het laat-middeleeuwsche
ridderideaal instemmen met deze betuigingen van medelijden met het volk:
immers de toepassing van den ridderplicht, om de zwakken te beschermen,
eischte het. Evenzeer inhaerent aan het wezen van het ridderideaal, en
evenzeer stereotyp en theoretisch, is ook het besef, dat de ware adeldom
slechts berust in de deugd, en dat in den grond alle menschen gelijk
zijn. Deze beide gevoelens worden wel eens in hun cultuurhistorische
beteekenis overschat. Men beschouwt de erkenning van den waren adel in
het hart als een triomf der Renaissance, erop wijzende, dat Poggio die
gedachte uitspreekt in zijn _De nobilitate_. Men hoort gewoonlijk dat
oude egalitarisme in het revolutionaire geluid van John Ball's "When
Adam delved and Eve span, where was then the gentleman?"--En men stelt
zich voor, dat de adel sidderde op dien tekst.

Beide gedachten waren reeds lang gemeenplaatsen in de hoofsche
litteratuur zelve, evenals zij het waren in de salons van het ancien
regime. Het denkbeeld van den waren adel in het hart was voortgekomen
uit de verheffing van de hoofsche liefde in de poezie der troubadours.
Het blijft een zedelijke bespiegeling zonder sociaal-actieve werking.

"Dont vient a tous souveraine noblesce?
Du gentil cuer, pare de nobles mours.
... Nulz n'est villains se du cuer ne lui muet". [164]

De gelijkheidsgedachte was reeds door de kerkvaders ontleend aan Cicero
en Seneca. Gregorius de Groote had den komenden Middeleeuwen het "Omnes
namque homines natura aequales sumus" reeds meegegeven. Het was in
allerlei klank en nadruk steeds herhaald, zonder de werkelijke
ongelijkheid te verminderen. Want voor den Middeleeuwer keerde de
gedachte haar pointe naar de spoedige gelijkheid in den dood, niet naar
een hopeloos verre gelijkheid in het leven. Bij Eustache Deschamps
vinden wij haar in een duidelijke verbinding met de doodendans-
voorstelling, die aan de late Middeleeuwen den troost moest geven over
het onrecht van de wereld. Het is Adam ze