kwistte zich aan onwaardigen. Hij weigerde te zien wat hij maar al
te scherp zag: dat de kunstenaar het leven niet doorkent door een
alzijdige deelneming, maar door een eerlijke verdieping in zijn eigen
bestaan. Toen zijn kennismaking met Douglas hem de hoogste
mogelijkheden van zijn kunstenaarschap openbaarde, moet hem meteen
zijn alzijdige gebondenheid zijn bewust geworden. Zoo viel een zuiver
psychische crisis samen met een geruchtmakende veroordeeling om
kwalijk bewezen beschuldigingen, en na zijn gevangenschap oneindige
geestelijke verarming met maatschappelijken ondergang.

"De Profundis" is geschreven in de gevangenis, toen ophanden vrijheid
zijn betrekkelijke ongemoeidheid tot nieuwe levenshoop prikkelde. Er
is geen eenheid van gedachte in. Het werd stuksgewijze geschreven,
zonder bezonken inzicht, naar oogenblikkelijke stemmingen, onder den
druk van lichamelijk lijden en geestelijke hulpbehoevendheid welke hem
onder den invloed hield van welwillenden die hem niet verstonden. Maar
vaak stijgt de ziende geest boven den oogenblikkelijken toestand. Voor
wie lezen kan, zijn de waardevolle gedeelten van den brief gemakkelijk
te vinden.

Een leven van Oscar Wilde is nog niet geschreven. Het centrale punt is
zijn vriendschap met Douglas. Daarheen en vandaaruit behoort het te
worden geschreven en verklaard.

Douglas zelf is Wilde's onvoorwaardelijke vriend gebleven. Hoe de
doode leeft in zijn herinnering, kan men lezen in een zijner laatste
sonnetten, waarvan hier de vertaling volgt:

DE DOODE DICHTER

'k Droomde vannacht van hem: 'k zag zijn gelaat
Stralend en zonder schijn of schauw van wee,
En hoorde als altijd de muziek dier zee,
Zijn gouden stem. Hij wekte in veil geraad
Verholen gratie waar zijn ooglicht glee.
Uit niets bezwoer hij wonders overdaad.
Tot 't minste ding in schoonheid ging verwaad,
En heel de weerld was een bekoorde stee.

Dan, leek mij, buiten dicht gesloten poort
Rouwde ik om woorden ongeboekt verloren,
Verschald verhaal, geheimnis half gehoord,
Wondren verstoken van der wereld ooren,
Gedachten stom als vogelen vermoord--
En waakte en wist hem dood gelijk tevoren.

Den Haag, Maart 1911.

* * * * *

Het uitgegeven gedeelte van "de Profundis" is nauwelijks een derde van
den geheelen tekst. Dezelfde persoonlijke redenen, die den heer Robert
Ross, ondanks veler verzoek, weerhielden het leven van Oscar Wilde te
schrijve