ndo
malrapide, sed progrese. Kun amo li sekvadis la klopodojn de la
novaj batalantoj:

. . . Vi en la urbo, vi en urbeto,
En la malgranda vilagxo . . .
Tre malproksime cxiuj ni staras
La unuj de la aliaj.
Kie vi estas, kion vi faras,
Ho, karaj fratoj vi miaj?

Per tiu poemo _Al la fratoj_, kvazaux tra kristalo travidebla, ni
povas rigardi gxis fundo de lia koro, kiel gxi batis en vespera
silento pensante al la alia "rondo familia".

Ankaux pri sia malricxa klientaro de hebreaj laboristoj li
pripensis ofte. Li mem hejme parolis nur pole kaj sin sentis
homarano, sed la sorto de l' malfelicxa gento priokupis lin.
Studento, li jam trovis en cionistaj rondoj tro da sxovinismo.
Kontrauxa partio de la "asimilistoj" ankaux ne placxis al li.
Per alia sxovinismo ili anstatauxis la unuan. Laux ili la Hebreoj
devus kasxe forgesigi sian genton, farigxante ecx pli polaj ol la
Poloj aux pli rusaj ol la Rusoj. Tio sxajnis al li malverajxo. Al
lumo kaj sincero li celis.

Laux lia kredo la homoj ja bezonus nek fiere trudi, nek honte
kasxi sian gentan naciecon. Liberaj kaj sinceraj ili devus
resti. Religio, hejma lingvo kaj deveno restu privataj aferoj.
En kelkaj landoj eklezio jam eksigxis el la fakoj oficialaj. De
nun ankaux apartigxu sxtato kaj patrujo.

Hebreoj estu bonaj kaj helpemaj civitanoj de tiu aux alia regno.
Ili ne sin tenu kiel fremdaj, sed ankaux ne kvazaux
gentsxangxuloj. Ili staru frate kaj egale kun aliaj sur neuxtrala
fundamento de l' utilo al ceteraj. Hebreo en Varsovio ne
bezonas farigxi Polo aux Palestinano. Li estu simple honesta
Pollandano. Tiel li povos resti ankaux Hebreo kaj homarano, kio
estas la plej grava. Lerno de neuxtrala lingvo internacia unuigus
cxiujn Hebreojn en la mondo, kaj samtempe ligus ilin sur egala
bazo kun cxiuj ceteraj gentoj.

Laux tiu senco Zamenhof publikigis libron en la rusa lingvo por
atingi legantaron tra la tuta vasta imperio. Li gxin subskribis
"Homo sum" kaj elektis la titolon _Hilelismo_ laux la nomo de
Hillel. Tiu fama klerulo de l' antikva Palestino vivis en
Jerusalemo en la lastaj jaroj antaux Kristo. Plej auxtoritata
scienculo pri la Legxo, li cxiam klarigis gxin _laux spirito_,
dum Sxammaj kaj lia skolo pasie defendis gxin _laux litero_.
Dolcxa kaj humila karaktere, la maljuna pensulo predikis amon,
pacon, kaj studadon. "Kio estas al vi malagrabla, tion ne faru al
ceteraj", tiel li resumis la tutan instruadon. Laux Hillel, homo
ne devus apartigxi de l'