en
waardeeren, wanneer wij later de binnenlanden zullen bezoeken van
het groote eiland Mindanao, dat voor een deel nog onafhankelijk is,
maar waar het spaansch gezag zich voortdurend uitbreidt. Het stellen
van vaste regelen in de plaats van de willekeur der hoofden,
en het opdragen van de handhaving der wetten en reglementen
aan de aanzienlijken zelven, die daarvoor aan het gouvernement
verantwoordelijk zijn, was een verstandige maatregel, die op de
Philippijnen steeds proefhoudend is gebleken. Op die wijze worden de
belangen van het volk behartigd en wordt tevens de aristokratie niet
in haar rechten en in haar gevoel van waardigheid gekrenkt; bovendien
wordt ook het centrale gouvernement niet gemengd in alle bijzonderheden
van plaatselijk bestuur en huishouding, en is het ontheven van de
altijd onaangename taak om voor de inning der belasting te zorgen.

Het ligt niet in mijn plan om ditmaal over de stad Manilla
en hare omstreken te spreken; wellicht bestaat daartoe later
gelegenheid. Evenmin kan ik hier uitweiden over de hartelijke
en gastvrije ontvangst door hunne excellencien, den betreurden
kapitein-generaal don Domingo Mariones y Morillo, en den
schout-bij-nacht don Rafael Rodriguez de Arias y Villavicencio;
en over de vriendelijkheid en voorkomendheid van alle Spanjaarden,
geestelijken, ambtenaren, partikulieren, met wie wij in aanraking
kwamen.

Den 31_sten_ Juli vertrokken wij naar Balanga, de hoofdstad
van de provincie Bataan, aan de westkust van de baai van Manilla
gelegen. Uithoofde van de banken en ondiepten, kunnen de booten niet
te Balanga zelf aanleggen, maar moeten op vrij grooten afstand van
de kust het anker uitwerpen. De heer Genu heeft echter een brief
geschreven aan een zijner vrienden te Balanga, don Cypriano del
Rosario, _escribano_, zooveel als griffier en notaris, die eene sloep
zal afzenden om ons af te halen.

Des morgens ten acht uren vertrekken wij van Manilla. Onze stoomboot,
die tweemaal per week langs de noord- en de noordwestkust van de
baai vaart, is zeer klein, en er gaat eene sterke branding. Wij zijn
bijna de eenige passagiers van de eerste klasse; de boot is verder
opgevuld met chineesche kooplui en met Tagalen, vergezeld van hunne
onafscheidelijke pupillen, de voor de openbare gevechten afgerichte
hanen. Menschen en beesten hebben allen te lijden van de zeeziekte,
waardoor wij althans verschoond blijven van het oorverdoovend gekraai,
dat de hanen laten hooren, zoodra zij een