de liefde van de vrouw. De samenleving--wat is
ze hem anders en meer dan het samenzijn van man en vrouw in opofferenden
arbeid voor het groote leven[27]?

Hoezeer was de dichter zich daarbij bewust van den afstand der
werkelijkheid! Hij legde om die reden zijn voorstelling van het leven
ook wel in een verleden tijd en won daarmee het recht om de lijnen van
zijn teekening grooter te trekken. Eindelijk ging hij zich alleen nog
geven in symbolische gedichten. Zoo rondt zich zijn bestaan af en uit
het diepst van zijn wezen spreekt hij de woorden:

Lo where the eyelashes of night are raised
Yet lowly over morning's pure grey eyes[28].
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Een enkel voorbeeld geeft nog geen geldige aanwijzing van den koers dien
het geslacht van 1828 moest opgaan,--het spreekt vanzelf. Er is meer
noodig dan het geval van George Meredith om de ontwikkeling en opvolging
te toonen van hun loopbaan. Laat mij daarom nog een naam noemen, bv.
dien van Taine[29].

* * * * *

Ook Henri Taine werd in 1828 geboren. Hij is bij de reconstructie van
Frankrijk na den oorlog van 1871 de satiricus in grooten stijl geweest,
die met zij _Origines de la France contemporaine_ aan de regeerders van
den dag het tafereel heeft voorgehouden van de werking der
Revolutie-hartstochten.

Tot waarschuwing?

Zoo was het niet bedoeld. Het boek stond op zijn eigen basis. Maar door
het scherpe en nijdige van zijn voorstelling waarschuwde het wel degelijk
tegen de vrijheid die de passies ontketent en de regeeringsbeginsels
vernietigt, en legde het allen nadruk op het gewicht van de steunpilaren
der samenleving, wier val niets dan verwarring geeft in den staat.

Dus was Taine een tegenvoeter van Meredith en Ibsen!

Laat dat zoo zijn, laat ons het voor 't oogenblik aannemen,--want de
volledige beteekenis van Taine's werk, dat zijn waarde behoudt buiten
den tijd, waarin het verscheen, kan men moeilijk in een paar woorden
ontvouwen. De hoofdzaak is, dat het met zijn bijtende ernst, tegenover
het oppervlakkig staatsbeleid van den dag, de elementen van het
menschelijk samenleven wilde toonen in den grooten samenhang van het
historisch leven. Daardoor is het aangesloten,--hoe verwijderd het ook
moge schijnen--bij het werk van de anderen.

En de principes van Taine's geestelijken arbeid zijn dezelfde.

Men moet daarbij in 't oog houden, natuurlijk, dat hij minder een artist
was en e