ers groeien vol distels, ginststruiken
en ander wild gewas. Wolven loopen het ontvolkte platte land af. De Schelde
is gesloten en Antwerpen houdt op eene zeehaven te zijn gedurende meer dan
twee eeuwen. De gewetensdwang en de geestelijke censuur op de boeken
belemmeren elke ontwikkeling van den menschelijken geest. Het onderwijs der
Jezuieten, Augustijnen en nonnen verkwezelt en verfranscht de hoogere
standen, en de volksschool ligt in eene erbarmelijke verwaarloozing
gedompeld. Terwijl in Holland de gouden eeuw der Nederlandsche letteren
schittert met Vondel, Hooft, Bredero, Cats en Huygens, levert de
letterkunde in Vlaamsch Belgie niets anders op dan Pater Poirters en Willem
Ogier. Alleen op het gebied der fraaie kunsten, ten dienste meestal van
kerken en kloosters, leeft een tijdlang nog de oude verbazende kracht van
den Vlaamschen stam voort. De prachtige Antwerpsche schilderschool met
Rubens, Van Dijck, Jordaens, Teniers, enz. is de laatste glorievonk van het
uitdoovend nationaal genie.

[Figuur: P. P. Rubens]

Terwijl de Nederlandsche driekleur op alle zeeen en oceanen met glans en
eere wappert, terwijl de Nederlandsche Republiek de Europeesche diplomatie
beheerscht en door veldheeren als Maurits en Frederik Hendrik, door
admiralen als De Ruyter en Tromp, door staatslieden als Oldenbarnevelt en
Jan de Wit, door groote schilders en geleerden de bewondering en de afgunst
van het buitenland opwekt; terwijl eindelijk de stadhouder Willem III van
Oranje, koning van Engeland, als de redder van Europa's onafhankelijkheid
optreedt tot fnuiking der Fransche Wereldmonarchie van Lodewijk XIV; -- is
de zeventiende eeuw voor Vlaanderen het rampzaligste tijdvak onzer gansche
geschiedenis. De Spaansche katholieke Nederlanden zijn het bloedig en
weerloos slagveld der groote mogendheden geworden. Gedurende meer dan eene
eeuw, tot aan den Vrede van Utrecht (1713), werd er op onzen bodem oorlog
gevoerd om ons brokstukken van ons grondgebied te ontrooven: in 't Noorden
verloren wij aldus Zeeuwsch-Vlaanderen, Noord-Brabant, Maastricht en den
rechteroever der Maas ten gunste der Nederlandsche Republiek; in 't Zuiden,
Artois, Fransch-Vlaanderen, de helft van Henegouwen en eene strook van
Luksemburg, ten gunste van Frankrijk, dat ons land zelfs tijdelijk in zijn
geheel had ingepalmd (1700-1706). Ontelbare veldslagen en belegeringen
maakten eilaas! den naam onzer steden en onzer onbekende Vlaamsche en
Waalsche dorpen bloedig beroemd in de