terwijl het alsdan te hopen is, dat men, als
het groote verschil tusschen al die koppen en harten ten klaarste
blijkt, ze niet meer alle aan eene zelfde behandeling zal durven
onderwerpen.

* * * * *

Bij ons zaten nog de meest verschillende vatbaarheden jaar in jaar uit,
aan juist eendere banken, naar juist eendere vooraf bepaalde regelen,
een juist eenderen ontwikkelingsloop te volgen. Twee en twintig jongens
zaten daar.

Als men ze een voor een trepaneerde--geen nood, dit is slechts eene
metaphora, eene redefiguur, waarmede men zegt, wat men niet meent--en
hunne hersenpannen als deksels oplichtte, dan zou men in die twee en
twintig hersenen zien, dat de eene eigenaar vatbaarheid heeft voor de
afgetrokken wetenschappen, de andere niet tot de diepte der dingen zal
kunnen doordringen, maar altijd aan de oppervlakte blijven hangen; dat
de eene den tact heeft van generaliseeren, de andere van analyseeren;
dat er in dezen poezie zit, in genen cijfers; dat de vermogens van dezen
diep verscholen liggen en eerst bij den stoot van gunstige omstandigheden
zullen opkomen, dat die van genen al vroeg en hoog zullen opgroeien,
doch wel bladeren en bloempjes, maar geen vruchten zullen leveren. Men
zou zien, eindelijk, dat evenals die twee en twintig jongens twee en
twintig verschillende neuzen hebben, zoo ook de eigenschappen, de
krachten, de behoeften der hersenen bij ieder verschillend zijn. En
intusschen worden al die verschillende planten in dezelfde trekkas, aan
denzelfden dampkring blootgesteld, en zit de wijze tuinman in zijn
katheder en giet over allen hetzelfde vocht uit, een gietsel geschiedenis,
een gietsel oude en een gietsel nieuwe taal, een gietsel logica of een
gietsel prosodie.

Is het wonder, dat zoovele van die planten in het wild schieten of
vergroeien of in het geheel niet opkomen?

Soms verbeeld ik mij, dat men bij ons jongens te werk ging als bij het
opzetten van een apothekers--of drogistwinkel. Van alles moesten wij zoo
wat in den winkel hebben, van alle markten moesten wij thuis zijn. Het
was in dit stelsel natuurlijk, dat het er op aankwam van alles en
zooveel mogelijk in die winkels opeen te pakken, met andere woorden, de
hoofden der jongens zooveel mogelijk te vullen en te vullen. Nu is er in
een jongenshoofd toch maar eene zekere ruimte. Het is waar, die, ruimte
is voor uitzetting vatbaar, maar evenals er een eind is aan de
rekbaarheid van elk elastiek voorwerp, is e