us,
si eos non modo copia rerum auxeris, uti fecisti, sed etiam verborum.
Audebimus ergo, inquit, novis verbis uti te auctore, si necesse erit. Earum
igitur qualitatum sunt aliae principes, aliae ex his ortae. Principes sunt
unius modi et simplices: ex his autem ortae variae sunt et quasi
multiformes. Itaque aer--utimur enim pro Latino--et ignis et aqua et terra
prima sunt: ex his autem ortae animantium formae earumque rerum, quae
gignuntur e terra. Ergo illa initia et, ut e Graeco vertam, elementa
dicuntur: e quibus aer et ignis movendi vim habent et efficiendi, reliquae
partes accipiendi et quasi patiendi, aquam dico et terram. Quintum genus, e
quo essent astra mentesque, singulare eorumque quattuor, quae supra dixi,
dissimile Aristoteles quoddam esse rebatur. 27. Sed subiectam putant
omnibus sine ulla specie atque carentem omni illa qualitate--faciamus enim
tractando usitatius hoc verbum et tritius--materiam quandam, ex qua omnia
expressa atque efficta sint: quae tota omnia accipere possit omnibusque
modis mutari atque ex omni parte, eoque etiam interire non in nihilum, sed
in suas partis, quae infinite secari ac dividi possint, cum sit nihil
omnino in rerum natura minimum quod dividi nequeat: quae autem moveantur,
omnia intervallis moveri, quae intervalla item infinite dividi possint. 28.
Et cum ita moveatur illa vis, quam qualitatem esse diximus, et cum sic
ultro citroque versetur, materiam ipsam totam penitus commutari putant et
illa effici, quae appellant qualia, e quibus in omni natura cohaerente et
continuata cum omnibus suis partibus effectum esse mundum, extra quem nulla
pars materiae sit nullumque corpus, partis autem esse mundi omnia, quae
insint in eo, quae natura sentiente teneantur, in qua ratio perfecta insit,
quae sit eadem sempiterna: nihil enim valentius esse a quo intereat: 29.
quam vim animum esse dicunt mundi eandemque esse mentem sapientiamque
perfectam, quem deum appellant, omniumque rerum, quae sunt ei subiectae,
quasi prudentiam quandam, procurantem caelestia maxime, deinde in terris
ea, quae pertinent ad homines: quam interdum eandem necessitatem appellant,
quia nihil aliter possit atque ab ea constitutum sit, inter quasi fatalem
et immutabilem continuationem ordinis sempiterni: non numquam eandem
fortunam, quod efficiat multa improvisa ac necopinata nobis propter
obscuritatem ignorationemque causarum.

VIII. 30. Tertia deinde philosophiae pars, quae erat in ratione et in
disserendo, sic tract