r het grovelijk
onwettig optreden van bepaalde agitatoren in Boston en elders, menschen
die zelf geen slaven waren, en ook geen slaveneigenaars, en die in
werkelijkheid niets met de zaak hadden uitstaan. Het waren ongetwijfeld
de Abolitionisten, die den bal aan het rollen brachten toen er nog geen
begin van beweging was. En het is opmerkenswaardig dat zij van de zijde
der slaven zelven niet alleen heel weinig bijstand, maar nauwelijks
eenige sympathie ondervonden; en toen na den oorlog de slaven zich vrij
zagen, met de daad zoo volkomen vrij dat men hun vrij liet te verhongeren,
beklaagden zich velen van hen bitterlijk over de verandering in hun staat.
Voor iemand die nadenkt, is het meest tragische feit in de gansche
Fransche Revolutie niet dat Marie Antoinette werd omgebracht omdat zij
koningin was, maar dat de uitgehongerde boeren in de Vendee vrijwillig
optrokken om te sterven voor de afschuwelijke zaak van het feodalisme.
Het is dan duidelijk dat geen gezagmatige vorm van socialisme voor ons
deugt. Want onder de tegenwoordige instellingen kan tenminste een zeer
groot aantal menschen een leven leiden, dat een zeker peil van vrijheid
en zelf-verwezenlijking en geluk bereikt, maar onder een systeem van
nijverheidskazernes of een ander soort oeconomische tyrannie zou het
niemand mogelijk wezen zelfs zulk een beperkte vrijheid te genieten. Men
kan het betreuren, dat op het oogenblik een deel onzer gemeenschap
eigenlijk in slavernij leeft, maar om het vraagstuk te willen oplossen
door de geheele gemeenschap tot slaven te maken, is een kinderachtig
voorstel. Ieder mensch behoort geheel en al vrij gelaten te worden in de
keus van zijn eigen arbeid. Geen dwang in welken vorm ook mag over hem
uitgeoefend worden. Want indien dat gebeurt, is zijn arbeid niet loonend
op zich-zelf, en niet loonend voor hem, en niet loonend voor anderen. En
met arbeid bedoel ik hier eenvoudig bezigheid van elken aard.

Ik kan moeilijk denken, dat er op het oogenblik nog socialisten zouden
zijn, die in ernst voorstellen dat opzichters elken morgen alle huizen
zouden rondgaan om toe te zien, dat iedere burger opstond en zijn acht
uur handenarbeid verrichtte. De menschheid is dat standpunt voorbij, en
wil zulk een levenswijze beperken tot de wezens die zij met een zeer
willekeurige benaming misdadigers belieft te heeten. Maar ik moet
toegeven dat vele socialistische beschouwingen, die mij onder de oogen
kwamen, mij aangestoken lijken met denkbeelden,