de menschen
die het gebruiken, niet weten wat het beduidt. Wat zegt men eigenlijk,
wanneer men spreekt van een gezond of een ongezond kunstwerk? Alle
benamingen die men met verstand en rede toepast op een kunstwerk, hebben
betrekking of op den stijl of op het behandelde onderwerp of op beide
tegelijk. Op het punt van stijl is een gezond kunstwerk er een, waarvan
de stijl de schoonheid tot haar recht laat komen van de gebruikte
grondstof, hetzij dit woorden zijn of brons, hetzij verf of ivoor, en die
schoonheid laat bijdragen tot het voortbrengen der aesthetische werking.
Het onderwerp wordt bij een gezond kunstwerk bedongen door het
temperament van den kunstenaar, en komt daar onmiddellijk uit voort.
Kortom, een gezond kunstwerk is de zuivere uitdrukking van des
kunstenaars persoonlijkheid in een volmaakte techniek. Natuurlijk kan men
bij een kunstwerk vorm en inhoud eigenlijk niet scheiden; zij zijn altijd
een. Maar terwille van een duidelijke ontleding kunnen wij de
ondeelbaarheid van den aesthetischen indruk een oogenblik op zij zetten
en hen in onze voorstelling scheiden. Een ongezond kunstwerk, aan den
anderen kant, is er een waarvan de stijl vlak is, ouderwetsch en
alledaagsch, en waarvan het onderwerp met overleg gekozen is, niet omdat
de kunstenaar er eenig genot in heeft, maar omdat hij denkt dat het
publiek er hem voor betalen zal. Zoo is de populaire roman dien het
publiek gezond noemt, altijd een door en door ongezond product, en wat
het publiek een ongezonden roman noemt, zonder uitzondering een schoon en
gezond kunstwerk. Ik behoef nauwelijks te zeggen dat ik er geen
oogenblik aan denk mij te beklagen over het feit, dat het publiek en de
pers deze woorden verkeerd gebruiken. Ik weet niet hoe zij, met hun
gebrekkig begrip van wat kunst is, hen bij mogelijkheid in hun juiste
waarde zouden kunnen toepassen. Ik wijs alleen op een misbruik, en voor
den oorsprong van het misbruik en de bedoeling die er achter schuilt, is
de verklaring niet moeilijk te vinden. Het komt enkel voort uit de
barbaarsche opvatting van het begrip gezag. Het is het gevolg van de
natuurlijke ongeschiktheid van een gemeenschap die door gezag verdorven
is, om het individualisme in zijn openbaringen te verstaan of te
waardeeren. Het is, in een woord, de werking van dat monsterachtige
onwetende ding, dat men de openbare meening noemt, dat slecht optreedt
met goede bedoelingen als het toezicht wil uitoefenen op der menschen
handelingen, maar s