an
zij onder den invloed van wat de auteur wilde verrichten onder de
menschen."

--"In hoeverre houdt deze opvatting van u verband met uw bekend artikel,
waarin men zoo vreemd heeft gevonden de vergelijking tusschen de
gedichten van Helene Swarth en ... "snert?""

TOEN DE OOGEN HEM OPENGINGEN.

--"U moet niet vergelijken artikelen en kunstwerk. Artikelen willen wel
degelijk overtuigen. Artikelen zijn werkingen van minder rang,--zooals
ik altijd heb gezegd,--die voor mij de beteekenis hebben van vrijmaking.
Ik geef toe, dat ik wat ruw ben geweest in 't veroordeelen van 't zwakke
werk van Helene Swarth. Maar het is voor mij heilzaam geweest, dat ik
die artikelen, waarop u doelt, heb geschreven. Ze maakten me los, ze
maakten me vrij. Ik heb mij vrijgevochten van mijn verbond met menschen,
die ik niet als kameraad kon beschouwen....

"Ja, mijn oogen zijn eerst langzamerhand opengegaan voor de verschillen
tusschen hen en mij. Ik wil graag toegeven, dat ik blind ben geweest
voor veel slechts in hen. Ik heb ze altijd edelmoediger behandeld dan
zij mij. Maar het is van begin af mijn fout geweest, dat ik eerst het
goede zag in de menschen, en eerst veel later het kwade. Nu ik mijn
leven overdenk, begrijp ik niet, hoe ik het zoo lang heb kunnen stellen
met ze. Intusschen, als kunstenaar ben ik altijd van hen onafhankelijk
gebleven. Wij ondergingen gelijke invloeden, maar ik ging mijn eigen
weg. Kloos zelf is veel sterker onder invloed van Perk en de Engelsche
lyrici geweest dan ik onder dien van Kloos of anderen. Het eerste deel
van de "De Kleine Johannes" bracht mij tot ze. Ik herinner mij nog goed,
dat ze bij mij kwamen, om dat werk in "De Nieuwe Gids" opgenomen te
krijgen. En de stukken, die ik er later bij heb gemaakt, die sluiten er
nauwkeurig bij aan, die heb ik zonder moeite in dezelfde richting
gehouden. In mijn kunstrichting is dan ook geenerlei verandering
gekomen. Wat zich wel heeft gewijzigd, dat is de verhouding in mijn werk
tusschen het episch-lyrische element en het dramatische."

DRAMATISCH WERK.

"Waarschijnlijk zou ik meer dramatisch werk hebben geleverd, als de
theater-directeuren mij beter tegemoet waren gekomen. Maar toen die te
geringe waardeering toonden voor mijn werk, ben ik mij meer gaan bewegen
in epische en lyrische richting. Pas in den laatsten tijd heb ik
getracht dat in te halen. En ik wil daarmee voortgaan."

--"Acht u het dan verdedigbaar, u door uiterlijke omstandigheden z