Ik tracht zoo zuiver mogelijk te schrijven ... ieder woord juist alles
te doen zeggen wat 't zeggen kan.... 't Wordt dan werk dat moeizaam is
voortgebracht ... 'n beetje zooals Flaubert schreef.

Ik moet lang over een volzin werken om 'm juist te krijgen. Daardoor ben
ik geneigd, te gaan houden van literair werk, dat niet te breedsprakig
is--woordkunst in dien zin, dat ieder woord zijn eigen waarde heeft...,
terwijl sommige Vlaamsche schrijvers op dit punt 'n beetje
slordig zijn....

"DE WANDELENDE JOOD."

Om nu tot mijn boek terug te keeren: 't is 'n werk dat ik sedert den
leeftijd, waarin ik tot literair bewustzijn ben gekomen, sedert mijn
17de of 18de jaar in mij heb gedragen.... 't Is waar: toen had het 'n
anderen vorm: 't Was toen "de Verzoeking van den H. Antonius". Van mijn
prilste jeugd dacht ik daar al aan, en in den loop der jaren heb 'k
sommige passages daarvan ook al geschreven.... Maar ik kost niet klaar
geraken ... 't was voor mij ondoenlijk alles saam te dringen in 't kader
van mijn verhaal.... Maar ik wachtte rustig, en eens in '97--'k was pas
getrouwd, daarom herinner ik 't mij zoo goed--zat ik in mijn hof en 'k
las Goethe[1] ... en 't werd mij opeens duidelijk dat de Legende van "De
Wandelende Jood" geschikt zou zijn om alles te bevatten wat ik wilde
zeggen.... Dat schoot mij te binnen, en die zelfden dag heb ik 't heele
plan met alle symbolen en allegories uitgewerkt. Dat heb ik toen nog
negen jaar in mij omgedragen ... en al dien tijd heb ik voortgewerkt....
Want zoolang als ik nog met den H. Antonius zat te tobben bleef 't
materiaal en werd 't geen kunst.

[1] Der Ewige Jude.

HET SCHRIJVEN ZELF.

Aan 't schrijven zelf, daar heb ik eigenlijk maar 'n paar jaar aan
gewerkt. [1] Ik ben 'n geest die van zeer schoone constructies houdt en
ik let er voortdurend op, dat ieder woord zijn eigen kracht toont, en
dat de subtielste schakeeringen er van tot hun recht komen. Nu merkt men
dat in den "Wandelende Jood" niet zoozeer op. Want ik heb tevens gezocht
naar 'n niet al te literaire uitdrukkingswijze, en 't klinkt u misschien
vreemd,--als ik lang op 'n volzin gewerkt heb is hij dikwijls veel
eenvoudiger geworden dan hij in 't begin was.

Elk woord hangt voor mij samen met 't gevoel dat 't uitdrukt, door z'n
structuur, door z'n klank, door alles. Ik bedoel niet den
conventioneelen zin van 't woord, maar 't gevoel er van, net zooals van
Looy 't opvat. Alleen tracht ik misschien eenvo