ik
wenschte 't te zien besproken als 'n werk van literatuur. Een gedachte
op zich zelf heeft toch geen kunstwaarde, wel? Nee, natuurlijk niet,
evenmin als 'n feit op zich zelf. Kunstwaarde krijgt 'n gedachte eerst,
als ze niet meer zuiver verstandelijk blijft maar ... ja, hoe zal ik 't
zeggen?... ineenvloeit tot 'n geheimzinnig complex....

Neen ik zeg 't u nogmaals: ik ben niet uitgegaan van gedachten, ik ben
uitgegaan van gevoelens. Juist door de uitwerking ... door 't
schrijven,... zijn de gedachten mij duidelijk geworden ... maar ik ben
in geen geval ... in geen geval van gedachten.... Oi-oi-oi-!... dan had
ik er eenvoudiglijk een tractaatje van gemaakt, en geen literair werk!

Wat de stijl betreft sta ik op 't zelfde standpunt als Flaubert.... Van
hem heb ik veel geleerd ... maar wat ik vooral aan 'm te danken heb, dat
is wel, dat ik mijn kracht zoek in soberheid, in de economie van de
effectmiddelen. Ik geloof dat een enkel middel meestal voldoende is....
Ik wil wel trachten u te zeggen wat ik bedoel.... Laten we dien eenen
zin nog eens hernemen.... Als ik schrijf: al blauwig van den vroegen
uchtend, dan zou een ander geneigd zijn, een heele beschrijving van 't
woud te geven met allerlei effectmiddelen, niet waar? maar ik wil zoo
beknopt mogelijk blijven. Ik voor mij geloof, dat men in de moderne
literatuur wat al te zeer de strekking heeft om veel middelen aan
te wenden.

Ik acht mij niet gebonden door sommige zaken. Ik zal er niet tegenop
zien een nieuw woord te gebruiken of 'n nieuwe wending, als dat mij
noodig schijnt. Een schrijver moet uitgaan van zijn gevoel en ons
precies vertellen wat er in 'm is. Ik houd niet van overdreven veel
stijlmiddelen.... Zelfs bij van Looy zijn zinnen, waar 't gebruik van
sommige dingen mij geheel overbodig voorkomt. Hij heeft 't misschien
noodzakelijk gevonden, maar mij lijken ze bijna nutteloos. Levende
werkelijkheid wil ik geven, zonder al te veel de sensatie te
ontleden....

"Maar de lezer? Als die nu niet...."

--"Als de lezer niet zooveel effect krijgt als ik wilde geven: Zijn
schuld. Dan moeten de menschen maar aandachtig leeren kijken wat er
staat. Maar wacht wat, ik heb daarover ergens iets geschreven. Hier: ik
heb 't over een vertaling van Flaubert.... Als ik daar in lees: "De
grachten vol water stonden" dan vind ik dat 'n nutteloos verdraaien van
den zin. De essentieele fout, ik bedoel als vertaling van Flaubert, ligt
hierin, dat hier meer getracht wordt naar 't