s ille ante dicatur. Futura ergo nondum sunt; et si nondum sunt,
non sunt: et si non sunt, videri omnino non possunt; sed praedici possunt
ex praesentibus, quae jam sunt, et videntur.

[Sidenote: XIX. Non capit modum, quo Deus docet futura.]

25. Tu itaque, regnator creaturae tuae, quis est modus quo doces animas ea
quae futura sunt? docuisti enim Prophetas tuos. Quisnam ille modus est quo
doces futura, cui futurum quidquam non est; vel potius de futuris doces
praesentia? Nam quod non est, nec doceri utique potest. Nimis longe est
modus iste ab acie mea; [Sidenote: Ps. 138, 6.]_invaluit ex me, non potero
ad illum_; potero autem ex te, cum dederis tu, _dulce lumen_ occultorum*
_oculorum meorum_.

[Sidenote: XX. Differentiae temporis quomodo nominandae.]

26. Quod autem nunc liquet et claret, nec futura sunt, nec praeterita. Nec
proprie dicitur, Tempora sunt tria; praeteritum, praesens et futurum: sed
fortasse proprie diceretur, Tempora sunt tria; praesens de praeteritis,
praesens de praesentibus, praesens de futuris. Sunt enim haec in anima tria
quaedam, et alibi ea non video; praesens de praeteritis memoria, praesens
de praesentibus contuitus, praesens de futuris exspectatio. Si haec
permittimur dicere, tria tempora video, fateorque* tria sunt. Dicatur
etiam, Tempora sunt tria, praeteritum, praesens et futurum; sicut abutitur
consuetudo, dicatur: ecce non curo, nec resisto, nec reprehendo; dum tamen
intelligatur quod dicitur, neque id quod futurum est, {218} esse jam, neque
id quod praeteritum est. Pauca sunt enim quae proprie loquimur, plura non
proprie; sed agnoscitur quid velimus.

[Sidenote: XXI. Quomodo tempus liceat metiri.]

27. Dixi ergo paulo ante, praetereuntia tempora metimur, ut possimus dicere
duplum esse hoc temporis ad illud simplum, aut tantum hoc quantum illud, et
si quid aliud de partibus temporum possumus renuntiare metiendo. Quocirca,
ut dicebam, praetereuntia metimur tempora. Et si quis mihi dicat, "Unde
scis?" respondeam, "Scio quia metimur, nec metiri quae non sunt possumus,
et non sunt praeterita vel futura. Praesens vero tempus quomodo metimur,
quando non habet spatium? Metitur ergo cum praeterit, cum autem
praeterierit, non metitur*; quid enim metiatur, non erit. Sed unde et qua
et quo praeterit, cum metitur? Unde, nisi ex futuro? qua, nisi per
praesens? quo, nisi in praeteritum? Ex illo ergo quod nondum est, per illud
quod spatio caret, in illud quod jam non est. Quid autem metimur, nisi