tisme in Duitsland

Hitler werd rijkskanselier op 30 januari 1933 en na Hindenburgs overlijden
(2 augustus 1934) president, en opperbevelhebber van het leger. Onmiddellijk
na de machtsovername in Duitsland begonnen de antisemitische maatregelen.
Joodse winkels werden geboycot, Joden in overheids-dienst ontslagen.

<29>

De toelating van Joodse kinderen en studenten tot scholen en universiteiten
werd beperkt. Op 15 september 1935 werden de beruchte Neurenberger wetten
uitgevaardigd. "Gemengde" huwelijken waren voortaan verboden; vrouwen onder
de 45 jaar mochten niet in dienst van Joden staan. Het Duitse staatsburgerschap
zou voortaan mee door de "zuiverheid" van het bloed bepaald worden.
Zomer 1938 werden ongeveer 1500 Joden gevangen genomen en opgesloten in
concentratie-kampen. In oktober van dat jaar werden 15.000-17.000 Joden
van Poolse afkomst gedeporteerd. Toen op 7 november 1938 in Parijs een
aanslag werd gepleegd op de Duitse ambassadefunctionaris Ernst vom Rath,
die op 9 november aan zijn verwondingen bezweek, was deze aanslag het
voorwendsel voor het ontketenen van pogroms door heel Duitsland; in de
zogenaamde Kristalnacht werden duizenden winkels van Joden geplunderd en
synagoges verbrand. Meer dan 26.000 Joden werden gevangen genomen, velen
hunner naar een concentratiekamp gevoerd; tenminste 91 vermoord.
Als reactie op deze van hogerhand gesanctioneerde terreur probeerden velen
Duitsland te verlaten. Dit gelukte in 1933 naar schatting aan 37.000 Joden.
In 1934 was hun aantal 23.000 en in 1935 vluchtten er 21.000. Voor 1936 en 1937
bedroegen de geschatte cijfers respectievelijk 25.000 en 23.000. Vanaf begin
1938 tot 1 oktober 1941 - toen alle emigratie verboden werd - verlieten naar
schatting 170.000 Joden het Duitse "Reich". [1.18]

Hoe waren nu de reacties op dit alles in Nederland?
Er waren augustus 1933 naar schatting ongeveer 6.000 - politieke en Joodse -
vluchtelingen in ons land. Mei 1934 besliste de regering dat niet-officieel
toegelaten vluchtelingen aan de grens moesten worden tegengehouden, tenzij
"aannemelijk wordt gemaakt dat terugkeer naar Duitsland onmiddellijk lijfsgevaar
voor de betrokkenen zal meebrengen". [1.19] Statenloze vluchtelingen moesten
naar Duitsland teruggeleid worden, maar met gematigdheid en zonder "aan
overijling gepaard gaande hardheden". In totaal werden door Nederland ruim
30.000 vluchtelingen opgenomen, in verhouding meer dan door andere landen,
aldus L. de Jong. [1.20] Maa