k te
leveren valt -, hoezeer een dergelijk getuigenis de mensen een hart onder
de riem stak.

<60>

De afkondiging van een protest of herderlijk schrijven in de kerkdiensten is
in de Gereformeerde Kerken praktisch overal geschied. Alleen een predikant te
Breda weigerde de voorlezing uitdrukkelijk. Het rapport aan de synode over
handelwijze en argumenten van deze predikant eindigt met een advies bestaande
uit 5 punten, waarvan het laatste luidde:

De synode draagt aan de classis Klundert op, om over deze zaak verder met ds. T.
te handelen, en hem ernstig te vermanen, zich te bekeren van de onschriftuurlijke
beschouwingswijze, die in zijn bezwaren tot uitdrukking komt.

Een andere (emeritus) predikant zat op dezelfde lijn en schreef een brochure,
waarin hij volkomen lijdelijkheid (passiviteit) jegens de bezettende macht
bepleitte, omdat deze "een oordeel Gods was, waaraan we ons te onderwerpen hadden."
Over deze brochure werd gerapporteerd aan de classis Amersfoort, die daarop het
standpunt van deze predikant beslist veroordeelde.
Dit zijn de twee "afwijkende gevallen" als vermeld door Delleman in zijn
hoofdstuk "Het verzet tegen het verzet", dat slechts 5 pagina's (389-393) beslaat.

Ook in de Hervormde Kerk werden de protesten door de overgrote meerderheid van
de predikanten publiekelijk voorgelezen, al waren er hier meer uitzonderingen
die de regel bevestigden. Soms las men niet voor vanuit een houding van (godsdienstige)
lijdelijkheid. We vermoeden deze achtergrond bij de 5 predikanten in de classis
Zierikzee, die (april 1943) van hun classis een terechtwijzing ontvingen:

Wij willen U er op wijzen, dat U daarmede ten opzichte van Uw roeping ernstig
in gebreke zijt gebleven, het getuigenis der Kerk verzwakt hebt, en in strijd
hebt gehandeld met hetgeen de Synode der Nederlandse Hervormde Kerk U heeft
opgedragen. Het Classicaal Bestuur verwacht van U, dat U Uw houding bij een
eventuele volgende gelegenheid zult wijzigen en U zult gedragen een Dienaar
der Kerk waardig.

Aldus Touw, in zijn uitvoerige hoofdstuk (V): "Problemen van het verzet". HIJ'
noemt datgene wat ook In andere kerkgenootschappen wel zal zijn voorgekomen:
"Tenslotte verzwegen vele predikanten de kanselboodschappen, eenvoudig uit
persoonlijke vrees voor conflicten, uit angst voor arrestatie." Hij vervolgt dan:

<61>

De gemeenten signaleerden zulke predikanten al spoedig, en geleidelijk verloren
ze het vertrouwen van de velen, die met diepe dank