tholieke Kerk. De bisschoppen waarschuwden in een herderlijk
schrijven van 2 februari 1934 alle Katholieken om, "in het belang van de Kerk
en in het belang van ons gehele volk, niet mee te doen aan de fascistische en
nationaal-socialistische stromingen".

"Wie ondanks dit Ons waarschuwend woord menen hun eigen inzichten te moeten
doordrijven, mogen weten, dat zij een zware verantwoordelijkheid op zich laden
en dat zij zich tegenover God en hun geweten hebben te verantwoorden over
hun kortzichtige roekeloosheid." [1.9]

Een uitdrukkelijke veroordeling volgde op 6 mei 1936. De bisschoppen verklaarden
dat "allen die aan deze partij (de NSB.) belangrijke steun verlenen, niet tot
de H.H. Sacramenten kunnen worden toegelaten." [1.10]

Wanneer de synode van de Gereformeerde Kerken in Nederland vergaderde, kwamen
de vragen op de agenda die door de "mindere" vergaderingen gesteld waren.
Al in 1933 had de classis Amersfoort aan de synode gevraagd, "hoe te handelen
met de leden der gemeente, die zich aansluiten bij, en propaganda voeren voor
de nationaal-socialistische beweging." [1.11] Men is er toen niet diep op
ingegaan, maar in 1936 kwamen diverse provinciale synodes en klassikale
(regionale) kerkvergaderingen met dezelfde vraag. Het was een jaar na de
verkiezingsoverwinning van de NSB.
Enkele kerkleden waren al door hun kerkenraad vermaand, en soms zelfs onder
censuur gesteld (de censuur is de kerkelijke tucht waarbij de betrokkene van
het Avondmaal afgehouden kan worden en leidde, na lang vermaan en met
uitdrukkelijke toestemming van de classis, uiteindelijk tot een geschrapt
worden als kerklid).
Zo werd de bekende NSB.-er E.J. Roskam door de kerkenraad van Amsterdam-Zuid
vermaand vanwege zijn artikel in "Volk en Vaderland", waarin hij de Gereformeerde
Kerken aanviel. Hij' verklaarde daarop, dat hij zijn artikel, "alhoewel daar
vele waarheden in voorkomen die ik moet handhaven, niet had mogen schrijven en
daarom ook terugneem, omdat daar een oordeel gegeven wordt over onze Gereformeerde
Kerken, dat mij' niet toekomt te vellen en op die plaats te publiceren." [1.12]

<27>

foto 3. Prof dr. K Schilder (1890-1952

Ook de vooraanstaande NSB.-er C. van Geelkerken werd door de raad van de
Gereformeerde kerk te Utrecht vermaand. Hij, Roskam en ook Mussert zelf
schreven daarop protestbrieven naar de synode. Delleman drukte Musserts brief
volledig af. [1.13]
De synode benoemde uit haar leden een commissie met als adviseurs de ho