om mensen moet god voelen als een liefhebbend vader.
Ik was nooit blij. Ik was geen vroolijk kind. Ik was bang voor alle
menschen. Ik was een lamme jongen op school. De jongens hadden allemaal
de pest aan me. Pas die vriend die ik u straks genoemd heb heeft van
mijn eenzelvigheid gemaakt een eenzelvigheid _a deux_.... En toch,
misschien dreef mij _au fond_ wat een godsdienstig man drijft.... Er
zijn natuurlijk wel godsdienstige socialisten, maar ik meen dat in den
regel iemand zich niet aan het socialisme zal geven als hij met den
godsdienst niet klaar is gekomen. Het socialisme is toch _au fond_ een
maatschappelijk streven....

--Zit in dat gevoel van u niet een zekere vrees voor wat men noemt de
domme menigte, die u in deze pessimistische zelfbeschouwing zou storen
en u haar inzichten zou willen opdringen?

--Ik heb een verdomde--Haat--de mij eigen lichtgekwetstheid brengt mee
een zoo gemakkelijk medelijden met andere menschen, dat ik, hoezeer ik
als _artiste_ voel voor figuren als Napoleon, ze _au fond_ godvergeten
--Haat. In zooverre zijn mijn boeken zuiver democratisch ... willen dat
tenminste zijn. Wat de toekomst zal brengen weet ik niet. Ik zou bijna
zeggen: Het kan mij geen....

--_Bijna_ zeggen, of _helemaal_ zeggen, mijnheer De Meester?

--Het kan mij natuurlijk wel schelen. Omdat ik kinderen heb. Daarin zit
het zwakke punt van mijn heele zijn. Maar ik heb niet zooveel eerbied
voor het leven, dat het geestelijk leven mij veel kan schelen.

Dat kan ik met alle mogelijke kniebuigingen nooit meevoelen met uw
vriend Goethe en ook niet met de talentvolste onder mijn tijdgenooten,
die ik juist wel eens heb gemeden, omdat er zooveel blije geestdrift
was in hun streven naar schoonheid en dergelijke dingen meer. Dat waren
dingen die mij ... pas in de tweede plaats konden schelen.

--Dat komt dus neer op het gebrek aan een levensgeloof, dat voor mij een
van de kenmerken van onzen tijd is.

--Als ik levensgeloof had, dan was ik misschien een partijganger
geworden, natuurlijk lang zoo kranig niet als Jet Holst, maar wel even
fel. Is het nu gebrek aan levensmoed, dat mij niet levensgeloovend
maakt--of is gemis aan levensgeloof de _fond_ van mijn geheele wezen?
Dat weet ik natuurlijk niet. Dat kun je niet zeggen. En in zooverre sta
ik nog veel nader tot de socialisten dan u, die tegenover hen staat.
Want ik sta niet onverschillig maar _blank_ en u heeft een zekere
aversie. Ik voel in dat "Pan" van Gorter: Goddome, a