Seneque en meurs et Anglux en pratique,
Ovides grans en ta poeterie,
Bries en parler, saiges en rethorique
Aigles tres haulz, qui par ta theorique
Enlumines le regne d'Eneas,
L'Isle aux Geans, ceuls de Bruth, et qui as
Seme les fleurs et plante le rosier,
Aux ignorans de la langue pandras,
Grant translateur, noble Geffroy Chaucier!
* * * * * * * * * * * * * * *
A toy pour ce de la fontaine Helye
Requier avoir un buvraige autentique,
Dont la doys est du tout en ta baillie,
Pour rafrener d'elle ma soif ethique,
Qui en Gaule seray paralitique
Jusques a ce que tu m'abuveras." [1012]

Dit is het begin van wat weldra groeit tot die belachelijke
latiniseering van het edele Fransch, welke den spot van Villon en van
Rabelais zou treffen. [1013] Het is steeds weer in de dichterlijke
correspondentie, in de opdrachten en oraties, met andere woorden, als
het bijzonder mooi moet, dat men dien trant aantreft. Dan spreekt
Chastellain van "vostre tres-humble et obeissante serve et ancelle, la
ville de Gand", "la viscerale intime douleur et tribulation", La Marche
van "nostre francigene locution et langue vernacule", Molinet van
"abreuve de la doulce et melliflue liqueur procedant de la fontaine
caballine", "ce vertueux duc scipionique", "gens de muliebre courage".
[1014]

Deze idealen van verfijnde "rhetorique" zijn geen idealen van zuivere
litteraire uitdrukking alleen, maar tegelijk en nog meer idealen van
hoogeren litterairen omgang. Het geheele Humanisme is evenzeer als de
poezie der troubadours het geweest was, een gezelschapsspel, een vorm
van conversatie, een streven naar een hoogeren levensvorm. Zelfs de
geleerden correspondentie der zestiende en zeventiende eeuw heeft dat
element geenszins verzaakt. Frankrijk nu toont in dat opzicht zich
middenevenredig tusschen Italie en de Nederlanden. In Italie, waar taal
en gedachte het minst verwijderd waren van de echte, zuivere Oudheid,
konden de humanistische vormen ongedwongen worden opgenomen in de
natuurlijke ontplooiing van het hoogere volksleven. De Italiaansche taal
werd door eenige meerdere latiniteit van uitdrukking nauwelijks geweld
aangedaan. De humanistische clubgeest sloot er zeer wel aan bij de
zeden der samenleving. De Italiaansche humanist vertegenwoordigde den
geleidelijken uitgroei der Italiaansche volksbeschaving, en daarmee
het eerste type van den modernen mensch. In de Bourgondische