consiliis occurri atque obstiti, tamen,
ut levissime dicam, dimicandum nobis cum illo fuisset, neque nos umquam,
cum ille in urbe hostis esset, tantis periculis rem publicam tanta pace,
tanto otio, tanto silentio liberassemus.

Quamquam haec omnia, Quirites, ita sunt a me administrata, ut deorum
inmortalium nutu atque consilio et gesta et provisa esse videantur. Idque
cum coniectura consequi possumus, quod vix videtur humani consilii
tantarum rerum gubernatio esse potuisse, tum vero ita praesentes his
temporibus opem et auxilium nobis tulerunt, ut eos paene oculis videre
possemus. Nam ut illa omittam, visas nocturno tempore ab occidente faces
ardoremque caeli, ut fulminum iactus, ut terrae motus relinquam, ut
omittam cetera, quae tam multa nobis consulibus facta sunt, ut haec, quae
nunc fiunt, canere di inmortales viderentur, hoe certe, quod sum dicturus,
neque praetermittendum neque relinquendum est. Nam profecto memoria
tenetis Cotta et Torquato consulibus complures in Capitolio res de caelo
esse percussas, cum et simulacra deorum depulsa sunt et statuae veterum
hominum deiectae et legum aera liquefacta et tactus etiam ille, qui hanc
urbem condidit, Romulus, quem inauratum in Capitolio parvum atque
lactantem uberibus lupinis inhiantem fuisse meministis. Quo quidem
tempore cum haruspices ex tota Etruria convenissent, caedes atque incendia
et legum interitnm et bellum civile ac domesticum et totius urbis atque
imperii oecasum adpropinquare dixerunt, nisi di inmortales omni ratione
placati suo numine prope fata ipsa flexissent. Itaque illorum responsis
tum et ludi per decem dies facti sunt, neque res ulla, quae ad placandos
deos pertineret, praetermissa est. Idemque iusserunt simulacrum Iovis
facere maius et in excelso conlocare et contra, atque antea fuerat, ad
orientem convertere; ac se sperare dixerunt, si illud signum, quod
videtis, solis ortum et forum curiamque conspiceret, fore ut ea consilia,
quae clam essent inita contra salutem urbis atque imperii, inlustrarentur,
ut a senatu populoque Romano perspici possent. Atque illud signum
collocandum consules illi locaverunt; sed tanta fuit operis tarditas, ut
neque superioribus consulibus neque nobis ante hodiernum diem
collocaretur. Hic quis potest esse, Quirites, tam aversus a vero, tam
praeceps, tam mente captus, qui neget haec omnia, quae videmus,
praecipueque hanc urbem deorum inmortalium nutu ac potestate administrari?
Etenim, cum esset ita responsum, cae