wyf
yn cael fod "darllen llawer yn flinder i'r cnawd." Nid ydyw caethiwo fy
hun i fyfyrdod wedi cael un effaith ddrwg ar fy iechyd eto. Aeth cyfaill
i mi, a ddarllenasai lawer llai na mi, adref ddoe wedi ei nychu gan ormod
o waith. Y mae fy nghorff yn gadarn wrth natur, ond yr wyf yn gorfod
cerdded allan rywfaint bob dydd, er mwyn ei gadw mewn trefn.

Bu holiad cyffredin yn ddiweddar ar holl aelodau ein Coleg ni. Aethum
drwyddo yn well nag yr oeddwn i na'm hathrawon yn disgwyl. O hyn i wyl
Mihangel nesaf, rhaid imi fyned drwy ffwrn boethach nag a brofais
eto,--cael fy holi ar gyhoedd o flaen yr holl Brif-ysgol, am fy
ngwybodaeth o'r Lladin a'r Roeg, a Rhesymeg. Rhaid i mi hefyd ddysgu
ysgrifeni Lladin mor rhwydd a Chymraeg. Yr wyf yn fynych yn crynu wrth
feddwl am y frawdle, yn enwedig wrth weled cynnifer a gawsant eu dwyn i
fyny yn yr ysgolion goreu o'u mebyd, yn colli'r dydd. Y mae fy mhwys yn
bennaf ar y Rhagluniaeth oruchel a fu mor dyner tuay ataf hyd yn hyn.
Y'mhellach, yr wyf yn yslyried mai fy nyledswydd ataf fy hun--at fy
nghynalwyr--ac at y plwyfolion a gaf ryw dro, hwyrach, o dan fy
ngofal--ydyw lloffa cymaint ag a allaf o wybodaeth am bob dysg a
chelfyddyd. Gwelodd y caredig Mr. Clough a Mr. Phillips fy awyddfryd am
bob hyfforddiad, a chymerasant fi gyda hwynt i wrando y darlithoedd a
draddodir gan ein prif ddysgedigion ar y celfyddydau breiniol. Y
diweddaf a glywais oedd yr enwog Ddoctor Buckland, areithydd ar natur y
ddaear, ei chreigydd a'i meteloedd. Pan ddeuaf adref gallaf roddi i chwi
rai newyddion am weithiau glo a phlwm. Hawdd i chwi weled fod y gofalon
a'r gorchwylion hyn yn difa fy holl amser, ac nid hyn yw y cwbl. Wrth
aneddu yn Nhrefaldwyn a Rhydychen, ffurfais gydnabyddiaeth a llawer o
foneddigion,--rhai o honynt, o ran dysg a dawn, ym mhlith y gwyr enwocaf
yn y deyrnas. Nid oes boreu braidd yn myned heibio nad wyf yn derbyn
llythyr o ryw gwr neu gilydd i'r wlad. Nid oes gennyf, gyda chwareu teg,
amser i ateb un o honynt; ac os bydd un gohebwr y gallaf hyderu ar ei
gyfeillgarwch i beidio digio wrthyf, yr wyf yn gadael iddo aros nes elo
fy helbul yn yr athrofa heibio. Fy mwriad yn myned dros yr holl bethau
hyn ydyw, i ddangos i chwi a'm hanwyl gyfeillion, Mr. Thomas Jones ac
Isaac, yr unig achos na ysgrifenais atoch oll lawer cyn hyn. Os gwelwch
ddim yn yr hyn a ddywedais, yn mynegi yr anrhydedd anisgwyliadwy a ddaeth
i'm rhan, gwybyddwch mai nid er mwyn cynhyrfu ymffrosl ynoch yr