soms waarlijk prachtige vondsten van verwoording, zij zijn te vinden in
de psychologiek van het momentaneele geestbewegen der figuren, niet in
de resumeerende psychologiek van hun algemeene voel- en denk-wijze. En
daar treedt de Goudsmid'sche lyriek op! Zij zijn te vinden in de
zuiver-plastische beelding der dingen, niet in de metaforische weergave
van hun aanzien. En daar treedt de Goudsmidsche lyriek op. Zij, die
onrijpe lyriek veroorzaakt, dat naast kostbare fijnheidjes zich telkens
valsche beeldspraak en slordigheid vertoonen. Dat zij in de joodsche
schetsen het meest op den voorgrond treedt--ik was u nog een verklaring
daarvan schuldig--ligt m.i. onbetwijfelbaar daaraan, dat 't
joodsche-leven-in-dezen-bundel, het warme, innige, hartstochtelijke,
veel meer met Goudsmit's eigen aard overeenkomt dan 't koelere, grovere
leven-der-Christenen-in-dit-boek en dus veel eerder dan dit laatste een
uitstorting van des schrijvers eigen gevoel kon te weeg brengen.

Ik kan, met het oog op de beschikbare ruimte, geen bewijzen geven, noch
van de gegrondheid mijner bewondering noch van die mijner blaam.
Analysen en citaten, ik moet ze achterwege laten. Maar een schoonheid
wil ik met name noemen, een schoonheid, die altijd in mijn geest als een
kostbaar bezit zal staan: de verrukkelijke--ik zeg het met nadruk--de
verrukkelijke beelding van Chajem en Sjimmie's tocht naar de fabriek,
van Sjimmie's zielontroerend afscheid van Vader, prachtig van echtheid,
heerlijk van de innigste doorvoeling. Hadde Goudsmit nooit zijn mooie
Zoekenden geschreven, bestond er niets anders van hem dan de beelding
van dit smartelijk gebeuren, zij maakte het tot plicht hem een groot
talent te roemen.

[p.55] En dan ... ja dan is er toch nog iets, waarover ik even moet
spreken. De humor in dit werk, de lagere en de hoogere. De lagere:
goedmoedig-fijne en ingehouden lach alleen, gij vindt hem in De
Hengelwedstrijd. De hoogere: lach en deernis, tot een zachtkleurige
schoonheid verteederd, hij leeft in de joodsche schetsen op meer dan
eene plaats, maar het diepst, het rijkst in de paar laatste woorden van
den laatsten zin van Kinderen.

"In een paar woorden, in een zin!" roept ge geringschattend uit, "der
moeite waard." Maar, lezer, ik vrage u, als die humor, zoo broos een
schepsel van zon en tranen met zijn teere kleuren onze levenslanden
overboogt, zouden wij dan niet dankbaar zijn voor die stralende omvaming
van het verspreide, hoe kort zij dure?...

Juni