ij ging zoover, daarover in Kopenhagen voordrachten
te houden. Deze omslag van Bjornson, door hem zeker eerlijk bedoeld,
maar van weinig inzicht getuigend, veroorzaakte een levendigen
pennestrijd. Ibsen nam daaraan tegen zijn gewoonte deel en schreef
_Nordens Signaler_ (later opnieuw uitgegeven in Samlede Vaerker X, 567),
een gedicht vol vlijmenden spot:

"Der er omslag ivente! klem paa med talerne!
Vejrhanen paa flojen har forandret signalerne."

(Er is omslag te wachten! Zet door met de toespraken! De weerhaan
op den vleugel heeft de signalen veranderd).

_Brand_ verscheen in 1866. Wie dit gedicht leest, zonder de invloeden
te kennen, waaronder het ontstaan is, zal niet terstond bemerken, dat de
Sleeswijksche oorlog daarvoor een zoo overwegende beteekenis gehad
heeft. Wel bevat 'Brand' nog een aantal directe toespelingen; vooral de
monoloog in het vijfde bedrijf is hier en daar tamelijk doorzichtig.
Maar het drama zou niet de beteekenis voor de wereldlitteratuur hebben,
die het heeft, indien de dichter het niet boven de gebeurtenissen van
den dag verheven had. Het stuk speelt in Noorwegen, en de menschen,
waarmee Brand te doen heeft, zijn Noorweegsche menschen, maar gelijke
ervaringen had Brand overal kunnen opdoen. Brand is een idealist
pur-sang, en hij wil de menschen in zijne omgeving tot idealisten maken,
die als hij alles offeren aan een denkbeeld. Hij geraakt met allen in
conflict en wordt uitgestooten. Dat het conflict van religieuzen aard
is, is in zeker opzicht bijkomstig; immers het is niet de keuze van het
ideaal, maar de trouw daaraan, waarover het stuk loopt. Er zijn
personen, die trekken geleverd hebben voor de figuur van Brand. Maar dit
betreft toch het uitwendige. Toevallige gebeurtenissen als deze, dat de
predikant Lammers de staatskerk verliet, zijn niet de diepere grond voor
het ontstaan van Brand. Evenmin als Agnes haar ontstaan er aan te
danken heeft, dat Ibsen eens in werkelijkheid getroffen is door een
repliek, die hij later aan Agnes in den mond legt. Een reden, om Brand
tot een religieuzen held te maken, is zeker wel geweest, dat het
religieuze leven in Noorwegen zulk een rol speelde, dat men uit zoo vele
monden de phrases kon hooren, waarmee Brand ernst maakt. Er was zeker
geen gebied, waar de tegenstelling tusschen woord en handeling met meer
klem kon worden duidelijk gemaakt, dan het religieuze.

Brand is een heele persoonlijkheid, en hij maakt op echt Ibsensche wijze