n dipyn bach o
golled i'r Frenhines ac i'r Eglwys, i'r person ac i'r cardotyn; ond
byddai yn fendith fawr i chwi, os nad ellwch ei gosod."

"O dangio di, baili, y rascal dwbl pan; paid di a cracio dy jokes
creulawn fel yna i'm diraddio i."

"Wel, syr, mi beidiaf fi yn rhwydd iawn; ond yr ydych chwi a'ch teulu yn
ddiweddar wedi cracio pethau bryntach na jokes yn fy erbyn i, ac ni
chymeraf fi ddim yn chwaneg o'r pethau hynny oddiwrth neb o honoch. Y
mae yn gwaedu fy nghalon y funud yma i gofio am y triniaethau creulawn a
gwarthus a gafodd y Carefuls pan dan eich stewardiaeth chwi. Yr wyf fi
wedi gwneyd i fyny fy meddwl i fyned ar eu hol i America y gwanwyn nesaf.
Y mae yn ofid mawr gennyf yn awr na buaswn wedi myned gyda hwy.
Cymydogion teg, caredig, a boneddigaidd oeddynt. Os oeddynt yn cwyno
weithiau yn erbyn gorthrymder, cawsant ddigon o achos i gwyno; ac heblaw
bod yn foddlon i bawb gael eu hawliau gwladol a chrefyddol, yr oeddynt yn
bur barod eu cymwynasau a'u helusenau. Yr wyf yn benderfynol i fyned ar
eu hol yn ddioed. Y mae lle ardderchog yn America i failiaid ffermydd
ymdrechgar a medrus. Gellwch chwilio am baili newydd yn fy lle pan y
mynnoch; ac yr wyf yn gobeithio y caiff hwnnw fwy o gysur, a gwell lwc,
yn Nghilhaul nag a gefais i."

Dyna ychydig o hanes helyntion diweddar Cilhaul Uchaf. Ni cheisiaf ar
hyn o bryd mo'u holrhain ddim pellach. Yr oedd helbul a gofidiau y
steward wrth fethu gosod Cilhaul, a rhai ffermydd eraill a ddaethant ar
ei law, yn ei boeni ddydd a nos. Yr oedd yr adgofion o'i ymddygiad at
rai o'r tenantiaid ffyddlonaf i'w meistr a welwyd erioed yn llosgi
ddyfnach ddyfnach yn ei fynwes. Yr oedd ei ddanodion ef a'i deulu i'w
gilydd o'u barbareidddra dirmygus tuag at y Carefuls yn ennyn yn bur
fynych fwy na llonaid y ty o fflamau annedwyddwch a chynnen. Yr oedd
croes-esboniadau y steward wrth ei lord yn ddamniol i'w gymeriad fel
goruchwyliwr. Glyn yr anfri wrth ei enw tra bydd byw, a glyn wrth ei
goffadwriaeth am oesoedd ar ol iddo farw. Byddai darlunio y cynhennau fu
yn ei deulu, a danodion ei gydoruchwylwyr, a'r modd y bu rhyngddo a'i
arglwydd, a'r sport fyddai rhai o'i hen gyfeillion yn wneyd o hono o
gylch bar y Cross Keys, yn bethau rhy anhawdd i mi eu llawn ddarlunio. Y
mae y rhan fwyaf o'r pethau hynny wedi cael eu cadw yn secrets. Gellir
dychmygu, a dychmygu yn bur gywir, ond nid doeth adrodd dim heb fod sail
eglur a diamheuol iddo.

Yr wyf yn clywed fod fy nghefnder