en;

gedenkt hoe ik geleden heb;
hoe, dag en nacht gedwongen
en eindelinge eens ben losgerocht
en 's werelds leed ontsprongen!

't Verheugt mij nu, veel meer als ooit
het leed mij kon doen lijden,
't oneindig onverstaanbaar zijn
van 's hemels hoog verblijden.

Vaartwel dan. 't Gene ik trachtte in u
te stichten, blijve 't wezen
en wassen, tot zijn' volheid, in
elk een van u, nadezen!

En, leedt gij, waar' 't zoo vele als ik,
blijft, vaste en onbewogen,
uw' Vader en uw' Moeder weerd,
naar 't eeuwig welzijn pogen!

AANTEEKENINGEN.

De bovenstaande _zielgedichtjes_, op twee of drie naar, wierden gedrukt
op doodbeeldekens, en uitgedeeld in de kerke, ter nagedachtenisse van
gekende overledenen.

Het gebruik van lijkbeeldekens, -- doodsantjes (dood-_Sanctjes_),
doodsentjes, doodsintjes, rouwzantjes, rouwzentjes, rouwzintjes,
zarkskes, zerkskes, bidprentjes, gedachtenissen, suffragetjes,
briefkens, texten heet men ze ook, -- wierd ingevoerd onder het "heilig
ende zalig gedacht" dat de _diptycha_, de _obituaria_, de doodboeken, de
grafzerken, en andere gedenkteekens van overledenen, ten gronde ligt.

Gelijk de _diptycha_ vindt men de doodprentjes bij streken op den autaar
liggen, bijvoorbeeld tot Neuss, in Westfalenland; tot Iper, tot Gent en
elders heet men ze, als of 't afgedrukte zerksteenen waren, _zerkskes_,
_zarkskes_.

Gelijk de boeken, de boekversierselen en de heiligenbeeldekens, zoo
wierden eertijds de doodsantjes met der hand _gescreven_, zoo men zei,
dat is _geschilderd_. De achtbare Vrouwe E. Van Steenkiste-Van der
Meersch, tot Brugge, bezit, onder menige andere, een doodprentje dat op
pergament geschilderd wierd, ter nagedachtenisse van zaliger Mijn
Hoogweerdigsten Heer _Humbert-Wilhelm a Precipiano_, Aartsbisschop van
Mechelen, overleden op den 10 Junij 1711.

De naaste doodprentjes, van ouderdoms wegen, zijn van geetste,
gestekene of gesnedene platen gedrukt; de twee oudste die men kent zijn,
't eene, van den 9 Mei 1755, 't andere van den 5 Januarij 1759. Z. _Rond
den Heerd_, 1876, bl. 68 en 72.

De gedrukte doodprentjes van meer als honderd jaar oud zijn meest al
Hollandsche en, onder andere, van den volgenden inhoud:

1. "Bid voor de ziel van zaliger de Heer _Louis Michel_, overleden den
16den December, 1758, in Amsterdam."

2. "Bid voor de ziel van zaliger den Heer _Willem van Brienen_.
Overleden den 26sten J